Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 2007

Κορνήλιος Καστοριάδης

“Τι θα απομείνει από τη φιλοσοφία του εικοστού αιώνα;” ρώτησαν τον Γάλλο φιλόσοφο Εντγκάρ Μορέν. “Το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη” απάντησε.

Με αφορμή το φετινό συνέδριο των Καφαβείων, που ολοκληρώθηκε στις 4/11 στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και το οποίο ήταν αφιερωμένο στον Έλληνα στοχαστή, ο Γιώργος Δουατζής ρωτά ανθρώπους που γνώρισαν το έργο του για τη κληρονομιά που μας άφησε ο κορυφαίος αυτός κοινωνιολόγος. Αναδημοσιεύω ένα απόσπασμα από το άρθρο του σχετικά με τη κοινωνία και τη σύγχρονη δημοκρατία. Στη πρώτη ερώτηση του δημοσιογράφου, που αναρτώ, απαντά ο Απόστολος Αποστολόπουλος ενώ στις υπόλοιπες ο Γιώργος Οικονόμου. Δεν θα μπορούσα παρά να συμφωνήσω αλλά και να εκφράσω το θαυμασμό μου για τις συγκεκριμένες ιδέες του σπουδαίου φιλόσοφου. Το πλήρες κείμενο (που δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή στις 4/11/2007) μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Γράφει λοιπόν ο συγγραφέας του άρθρου:

Τι νέο έφερε ο Καστοριάδης; Εισήγαγε την έννοια της ελληνοδυτικής ιστορίας, την οποία συνθέτουν ο θαυμασμός ενώπιον του Κόσμου ή της Ιστορίας, η συντριβή στα όρια της ύβρεως, η αγωνία του μηδενός, ο ενθουσιασμός και ο φόβος της δημιουργίας. Εισήγαγε επίσης στη δημοκρατία το θέμα της «τραγικής σύλληψης της ζωής», πράγμα που είναι απολύτως οικείο όχι μόνο στον Ελληνα αλλά και σε κάθε Ευρωπαίο.

Τι προτείνει ο Καστοριάδης; Μια νέα αντίληψη κατανόησης της κοινωνίας και της καταγωγής των θεσμών. Η κοινωνία, οι θεσμοί, οι αξίες, οι συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα της ίδιας της κοινωνίας: κάθε κοινωνία δημιουργεί η ίδια τον εαυτό της, αυτοθεσμίζεται. Αυτή η αυτοθέσμιση γίνεται όχι κατά τρόπο ορθολογικό αλλά φαντασιακό. Δεν καθορίζεται δηλαδή από αντικειμενικούς παράγοντες, οικονομικούς ή βιολογικούς, αλλά από τη δημιουργικότητα των ανθρώπων, από το φαντασιακό τους. Και η ιστορία δεν είναι αποτέλεσμα νομοτελειών, κάποιων «νόμων της ιστορίας», ούτε έργο του Θεού ή της «φύσεως», αλλά γνήσια δημιουργία, αποτέλεσμα της θέλησης και της δράσης των ανθρώπων.

Η συμβολή του στον θεσμό της δημοκρατίας; Ο Καστοριάδης αποδεικνύει ότι τα σημερινά πολιτεύματα δεν είναι δημοκρατικά, αλλά ολιγαρχικά. Η εξουσία ασκείται και οι αποφάσεις λαμβάνονται από μια ολιγαρχία, οικονομική και πολιτική. Φορείς αυτής της ολιγαρχίας είναι τα πολιτικά κόμματα, η καθολική ψηφοφορία και η αντιπροσώπευση, τα οποία στερούν τους ανθρώπους από το δικαίωμα να αποφασίζουν οι ίδιοι για τις υποθέσεις τους. Γι' αυτό αποκαλεί τα δυτικά αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα «φιλελεύθερες ολιγαρχίες».